Опросник для первокурсников

Опросник для первокурсников

Какой у вас темперамент? (опросник Г. Айзенка)

На предложенные вопросы отвечайте только «да» или »нет».

1. Часто ли вы испытываете тягу к новым впечатлениям, к тому, чтобы встряхнуться, испытать возбуждение?

2. Вы часто нуждаетесь в друзьях, которые вас понимают, могут ободрить и утешить?

3. Легко ли вы обычно отвлекаетесь от своих забот?

4. Трудно ли вам ответить другим «нет»?

5. Долго ли вы обычно размышляете перед тем, как что-либо предпринять?

6. Если вы обещали что-то сделать, всегда ли вы сдерживаете свое обещание?

7. Нередко у вас бывают беспричинные спады и подъемы настроения?

8. Обычно вы поступаете и говорите быстро, не раздумывая?

9. Бывает ли вам тоскливо без достаточных на то причин?

10. Любите ли вы рискованные поступки?

11. Возникает ли у вас чувство робости или смущения, когда вы хотите завести разговор с симпатичной(ным), незнакомкой(цем)?

12. Выходите ли вы иногда из себя, злитесь?

13. Испытываете ли вы трудности только от того, что надо быстро действовать или отвечать?

14. Часто ли вы беспокоитесь из-за того, что сказали или сделали так, как не следовало поступать или говорить?

15. Предпочитаете ли вы чтение периодики и книг или другие занятия наедине общению с людьми?

16. Легко ли вас обидеть?

17. Любите ли вы часто бывать в компаниях?

18. Бывают ли у вас мысли, которые вы хотели бы скрыть от других?

19. Верно ли, что иногда вы полны энергии, так, что все горит в руках, а иногда совсем вялы?

20. Предпочитаете ли вы иметь меньше друзей, но зато более близких вам?

21. Часто ли вы мечтаете, стараясь забыть обыденность и неудачи?

22. Если на вас накричат, вы отвечаете мгновенно?

23. Часто ли вас беспокоит чувство вины?

24. Все ли ваши привычки хороши и желательны?

25. Способны ли вы дать волю своим чувствам и вовсю повеселиться в компании?

26. Считаете ли вы себя человеком ранимым и чувствительным?

27. Вы человек очень живой и подвижный?

28. Часто ли вы, сделав какое-нибудь важное дело, испытываете чувство тревоги, что результат хуже, чем мог бы получиться?

29. Вы больше молчите, когда находитесь в обществе других людей?

30. Вы иногда сплетничаете?

31. Бывает ли, что вам не спится от того, что в голову лезут разные мысли?

32. Если вы хотите что-то узнать, вам легче искать нужные сведения в книгах, чем расспрашивать людей?

33. Бывают ли у вас внезапные сердцебиения?

34. Нравится ли вам работа, которая требует длительного внимания и большой сосредоточенности?

35. Бывает ли у вас от волнения дрожь в руках или ногах?

36. Всегда ли вы платили бы за провоз багажа на транспорте, если бы не опасались проверки?

37. Можете ли вы быстро выразить ваши мысли словами?

38. Раздражительны ли вы?

39. Вам неприятно находиться в обществе, где подшучивают друг над другом, считая это проявлением дружеского отношения?

40. Волнуетесь ли вы по поводу каких-то неприятных событий, которые могли бы произойти?

41. Свойственна ли вам медлительность в движениях?

42. Вы когда-нибудь опаздывали на работу или на свидание?

43. Часто ли вам снятся кошмары?

44. Верно ли, что вы так любите поговорить, что никогда не упустите случая побеседовать с незнакомым человеком?

45. Беспокоят ли вас какие-либо боли?

46. Вы бы почувствовали себя очень несчастным(ной), если бы длительное время были лишены возможности активного общения с людьми?

47. Можете ли вы сказать о себе, что вам свойственна нервозность?

48. Есть ли среди ваших знакомых люди, которые вам явно не нравятся?

49. Можете ли вы сказать, что являетесь весьма уверенным в себе человеком?

50. Легко ли вы обижаетесь, когда люди указывают на ваши ошибки в работе или ваши личные промахи?

51. Вы считаете, что трудно получить настоящее удовольствие от вечеринки?

52. Беспокоит ли вас чувство, что вы чем-то хуже других?

53. Легко ли вам внести оживление в довольно скучную компанию?

54. Бывает ли, что вы говорите о вещах, в которых не разбираетесь?

55. Испытываете ли вы чувство тревоги за свое здоровье?

56. Любите ли вы подшучивать над другими?

57. Часто ли у вас бывает бессонница?

Обработка результатов:

Ложь Положительные ответы на вопросы: 6, 24 + Отрицательные ответы на вопросы: 12, 18, 30, 42, 48, 54 > 5 результаты под сомненьем > 7 обработка не имеет смысла

Экстраверсия – интроверсия Положительные ответы на вопросы: 1, 3, 8, 10, 17, 22, 25, 27, 34, 37, 44, 46, 49, 53, 56 + Отрицательные ответы на вопросы: 5, 13 15, 20, 29, 32, 39, 41, 51 <12 �����������>12 экстраверсия Эмоциональная нестабильность - эмоциональная стабильность Положительные ответы на вопросы: 2, 4, 7, 9, 11, 14, 16, 19, 21, 23, 26, 28, 31, 33, 35, 38, 40, 43, 45, 47, 50, 52, 55, 57 <12 ������������� ������������>12 эмоциональная нестабильность

Темперамент:

Сангвиник Стабильность, экстроверсия

Холерик Нестабильность, экстроверсия Флегматик Стабильность, интроверсия

Меланхолик Нестабильность, интроверсия

Характеристика типов темперамента

Сангвиник. Такой ребенок верток и подвижен. Слезы появляются мгновенно, но он быстро утешается. Быстро переключается с одного задания на другое. Родителей беспокоит несобранность, рассеянность, несерьезность, неаккуратность, но ребенок все же приятен в общении, заводила, выдумщик, фантазер. Засыпает легко, быстро, так же и просыпается, встает рано. В играх любит лазать, ползать, раскачиваться, бегать. Быть «непостоянным» – не порок, а свойство этого темперамента. Такие дети миролюбивы, не помнят зла, добры и не жадны. Ребенок сангвиник весел, жизнерадостен, ловок и общителен. Игры и повседневная жизнь ребенка должны быть подвижными, требования к спокойствию и уравновешенности со стороны родителей надо согласовывать с учетом особенностей его темперамента. Удерживать внимание ребенок-сангвиник может научиться с помощью взрослого, отдающего ему много времени в совместных занятиях: просмотр диафильмов, чтение книг, сочинение историй, собирание конструктора.

Меланхолик. В его поведении много непонятного, но оно вытекает из богатого внутреннего мира. Когда он не играет, то чаще всего бывает задумчивым и грустным. Если расстроится, то плачет долго и горько. С трудом включается в игры других детей, но, преодолев себя, способен почувствовать радость и удовольствие. Пугается чужих людей и сверстников, но с теми, кого любит, добр, мягок, открыт и доверчив. Часто слишком рассудителен, ведет себя и рассуждает, как «маленький взрослый». Любит уединяться, не играет в «грубые» игры. Разборчив в еде, быстро устает, с трудом переключается на другой вид деятельности. Засыпает поздно, в кровати любит размышлять и фантазировать. Утром встает плохо, в хмуром настроении. Любит тепло, боится спорта. Такой ребенок требует много заботы и любящего понимания. Педагоги должны знать, что накопление проблем, грубое обращение неприемлемы для ребенка-меланхолика, так как он долго фиксируется на этом и переживает. В совместных занятиях лучше использовать рисование, лепку, конструирование, мягкие, не соревновательные игры.

Холерик. Ребенок всегда знает, чего хочет, настойчив, решителен, бесстрашен. Любит риск и приключения. С трудом идет на компромисс. Не прислушивается к мнению других, излишне самостоятелен, чтобы добиться своего, бывает вспыльчив и агрессивен. Поведение во многом зависит от воли, многого может добиться сам, не обращая внимания на синяки и шишки. Спит мало, просыпается рано. В еде не разборчив, любит «хватать куски». В его поступках часто отсутствует элемент обдумывания; импульсивен, подвержен вспышкам гнева, драчун и крикун, но затем может притихнуть и стать «золотым» ребенком. Играет в грубые, порывистые игры, часто конфликтует со сверстниками. В обращении с ребенком-холериком необходимо много терпения и спокойствия. В совместных занятиях рекомендуются подвижные, соревновательные игры, спортивные упражнения; полезно плавание, прыжки на батуте, ритмические танцы. Такому ребенку нужно большое жизненное пространство, полезны выезды на природу, походы. В играх желательно предусмотреть возможность проигрыша ребенка и показать, что часто прежде, чем что-то сделать, неплохо бы и подумать. Читать и рассказывать ребенку-холерику лучше книги и истории о героических подвигах и поступках, где воля и спокойствие творят чудеса. Ругать и наказывать ребенка лучше после того, как он успокоится, может быть, даже через день, но не физически, а объясняя последствия его поступка. Ни в коем случае не стыдить при других! Ребенок и сам бы хотел научиться держать себя в руках, так поймите его и помогайте. Педагоги должны помнить, что воспитание детей с холерическим темпераментом требует особого терпения и гуманности, ибо нажим, а тем более репрессии, вызывают резкое противодействие и даже ненависть.

Флегматик. Медлительный молчун, полненький и спокойный. Любит несколько игрушек, мало фантазирует, играет спокойно, не шумно. Мало двигается, любит поспать, засыпает легко, встает поздно, кушает много, в еде не разборчив. Тщательно складывает игрушки, одежду, любит порядок и добротность во всем: пьет только из своей чашки, ест только своей ложкой, в садике играет только своей игрушкой. Если что-то не так, может добиваться своего с почти холерической энергией. Разговаривает медленно, с паузами, терпеть не может игры, где надо проявить быстроту, сноровку. Это «надежный» ребенок, послушный и пунктуальный. Самостоятельно принимать задание затрудняется, спокойно отдает право выбора другому. Знает много стихов и песен, новое не любит, а с удовольствием выполняет уже известное. Для других детей он скучен и ленив, они не приглашают его в свои активные игры, но любят играть с ним в традиционные ролевые игры. Схватывает и запоминает новые правила и информацию медленно, но надежно, редко ошибается. В совместных занятиях рекомендуются упражнения на развитие творческой фантазии, занятия музыкой, вышиванием, лепкой, рисованием. Не надо делать ребенка «удобным» для себя. В игре не предоставляйте ребенка самому себе, тормошите, зажигайте, заинтересовывайте. Не стоит настойчиво внешне проявлять свою любовь к ребенку-флегматику. Напротив, кажущееся равнодушие взрослого будет действовать на него так, что он будет стремиться к преодолению своего равнодушия, завоеванию любви.

Тест по выявлению коммуникативных качеств личности

Тест по выявлению коммуникативных качеств личности Подчеркните «да» если вы согласны, или «нет», если не согласны с утверждением.

1. Мне кажется трудным подражать другим людям «да, нет»

2. Я бы мог при случае свалять дурака, чтобы привлечь внимание или позабавить окружающих. «да, нет»

3. Из меня мог бы выйти неплохой актер «да, нет»

4. Другим людям иногда кажется, что я переживаю что-то более глубокое, чем это есть на самом деле. «да, нет»

5. В компании я редко оказываюсь в центре внимания. «да, нет»

6. В различных ситуациях в общении с различными людьми я часто веду себя совершенно по-разному. «да, нет»

7. Я могу отстаивать только, то в чем искренне убежден. «да, нет»

8. Чтобы преуспевать в делах и в отношения с людьми, я стараюсь быть только таким, каким меня ожидают увидеть. «да, нет»

9. Я могу быть дружелюбным с людьми, которые мне неприятны. «да, нет»

10. Я всегда такой, каким кажусь. «да, нет»

Напиши себе по 1 баллу за «нет» на вопросы 1, 5 и 7 и за ответ «да» на все остальные. Подсчитайте сумму баллов.

0-3б – нужен коммуникативный контроль. Ваше поведение устойчиво; и вы не считаете нужным его изменить в зависимости от ситуации. Вы способны к искреннему самораскрытию в общении. Некоторые считают вас «неудобным» в общении по причине вашей прямолинейности.

4-6б – средний коммуникативный контроль. Вы искренни , но сдержанны в своих эмоционных проявлениях. Вам следует больше считаться в своем поведении с окружающими людьми.

7-10б – высокий коммуникативный контроль. Вы легко входите в любую роль, гибко реагируете на изменения в ситуации и даже в состоянии предвидеть впечатление, которое вы производите на окружающих

Анкета - опросник

Анкета-опросник Обработка результатов За каждый ответ «а» - получаешь 0 баллов За каждый ответ «б» - 1 балл За каждый ответ «в» - 2 балла За каждый ответ «г» - 3 балла Суммируем баллы. 0-13 – низкий уровень 14-26 – средний уровень Больше 27- высокий уровень Анкета Ваш возраст________лет Вам предлагается ряд вопросов. Рассмотрите последовательно каждый и оцените с точки зрения частоты их проявления применительно к вашей жизни при помощи вариантов ответов. Выбранный вариант подчеркните. 1) Считаешь ли ты себя счастливым человеком? а) Часто б) Иногда в) Редко г) Никогда 2) Бывает ли у тебя депрессия, подавленное состояние? а) Никогда б) Редко в) Иногда г) Часто 3) Любишь ли ты себя? а) О, да б) Когда как в) Редко г) Никогда 4) Получаешь ли ты понимание со стороны близких людей, друзей? а) Часто б) Иногда в) Редко г) Никогда 5) Имеются ли у тебя цели в жизни, планы? а) Имеются б) Больше да чем нет? в) Больше нет, чем да г) Не имеются 6) Часто ли ты "зависаешь" в соцсетях? а) Никогда б) Редко в) Иногда г) Часто 7) Какую музыку ты слушаешь? а) Тяжелую б) Классическую в) Поп, диско г) Шансон, страдальческую 8) Пугал(а) ли ты родителей, близких людей тем, уйдешь из дома, что не хочешь учиться или делать домашнее задание и др. а) Никогда б) Редко в) Иногда г) Часто 9) Как часто ты играешь в компьютерные или онлайн игры? а) Никогда б) Редко в) Иногда г) Часто 10) Как по вашему есть ли у вас комплексы? а) Нет б) Практически нет в) Немного г) Много 11) Твое отношение к жизни? а) Оставить все как есть б) Переход в новую лучшую жизнь в) Мечтать о лучшей жизн 12) Кто ты в колледже (образовательном учреждении)? а) Как все… б) Лидер в) Одиночка г) Изгой Сауалнама (сұрақ-жауап) 1 шкала “И” – шынайылық шкаласы. Нәтижелердің дұрыстығын анықтайды. 8 – 10 ұпай жауаптар шынайылығының жоғарғы деңгейін білдіреді; 4 – 7 ұпай – орташа деңгей; 0 – 3 ұпай жауаптардың шынайылығының төмен деңгейін білдіреді, тек қана әлеуметтік қолдауға бағытталған бағдарлаулар зерттеу нәтижелілігін төмендетеді. 2 шкала “Д” – күйзелістік шкаласы. Күйзелістік жағдайға деген бейімділік деңгейін анықтайды. 17 – 21 ұпай – жоғарғы баға, бұл белгілер оның эмоцияналдық жағдайына, қоршаған әлеуметтік ортаға, өзіне деген көзқарасына, мінез - құлқына сай келеді. 8 – 16 орта деңгей, 1 – 7 ұпай – күйзелістіктің төмен деңгейі. 3 шкала “Н” – невротизациялықтың шкаласы. Невротизациялықтың деңгейін анықтайды. 17 – 21 ұпай – жоғарғы баға, эмоциялық тұрақсыздықтан, мазасыздықтан көрінетін невротикалық белгілерге сай келуі мүмкін. 4 шкала “О” – тез тіл табысып кетушіліктің шкаласы. Тез тіл табысып кетушіліктің деңгейін анықтайды. 17 21 ұпай – тез тіл табысып кетушіліктің жоғарғы деңгейі; 8 – 16 ұпай – орташа деңгей; 1 – 7 ұпай – төменгі деңгей. Тез тіл табысып кетушіліктің төмен деңгейі невротизацияның және күйзелістіктің жоғарғы көрсеткіштерімен бірігуі зерттелушінің «пассивті түрде өлімге келісім беруіне» дәрежесіне дейін апаратын қауіпті суицидалды нұсқаны білдіреді. Ұсынылатын ұйғарымдар (ұқыпты және мұқият болыңыз, нұсқаманы сақтаңыз) 1. Мен нұсқаманы мұқият тыңдадым және барлық сұрақтарға шынайы жауап беруге дайынмын. 2. Мен жұмыс істегенде көңілімді басқа нәрсеге тез аударамын, қиялшыл және ұмытшақ болып кетемін. 3. Мен мені қоршаған адамдарға қарағанда тез шаршаймын. 4. Кей кездері мен мақтанамын. 5. Жиі жағдайда менде көңіл - күйім көтеріңкі болып жүреді. 6. Мені көңілсіз ойлар жиі мазалайды. 7. Мен адамдармен қарым қатынаста болғанды ұнатамын. 8. Мен аяғымның және қолымның мұздайтынын немесе жансызданып қалғанын жиі сеземін. 9. Мен ренжігенім туралы ұмытып кетемін. 10. Кейбір кездері самайымның дүңкілдегенін және мойынымның аясындағы тамыр соғысын сезінемін. 11. Мен көңілді ортада көңіл көтергенді ұнатамын. 12. Менің отбасымда жүйкесі тозған адамдар бар. 13. Кей кездері мен өзім нашар білетін тақырыпта сенімді сөйлеуім мүмкін. 14. Кей уақытта мен өзімді қорғансыз сезінемін. 15. Менің көп жақсы достарым бар. 16. Менің басым жиі аурады. 17. Мен әрқашанда тез қозғаламын және белсендімін. 18. Егер мен отырған кезде тез тұра қалсам, менің көзім қарауытады және басым айналады. 19. Кей кездері мен проблемалардан қашу үшін ауруымды сылтауратамын. 20. Кей кездері мен тиым салынған тақырыптарға қызығушылық танытамын. 21. Менде жиі жағдайда жаман көңіл - күй болып тұрады. 22. Менің достарым менің жұмыскерлігіме және шаршамайтыныма таң қалады. 23. Мен сезімтал және тез қозатын адаммын. 24. Өмірдегі барлық мәселелерді шешуге болады. 25. Менде қалтырау ұстамалары болады. 26. Мен көңілді анекдоттарды және көңілді әңгімелерді айтқанды ұнатамын. 27. Уақыт өте келе менің үйден мүлдем кетіп қалғым келеді. 28. Мен жиі түкке тұрғысыз нәрселерге бола қобалжимын. 29. Мен өзімді ақтау үшін кей кездері өтірік айтамын. 30. Кей кездері мен аяқ астынан тер басып кетеді. 31. Мен өз уәдемді орындамайтын кездер болады. 32. Кей кезде мен өзімді ештеңеге жарамсыз сезінемін. 33. Маған менің кейбір таныстарым ұнамайды. 34. Менің жиі тәбетім болмайды. 35. Мен ең көңілсіз ортаның көңілін көтеру қолымнан келеді. 36. Менің отбасы мүшелерімнің кейбір әдеттері ашуландырады. 37. Мен бейтаныс адамдармен де сөйлесетін тақырып табамын. 38. Маған мені үнемі бір күш басып тұратын сияқты сезінемін және мен босаңси алмаймын. 40. Мені басқалар көңілді және тез тіл табысқыш адам деп ойлайды. 41. Мен барлығын жүрегіме жақын қабылдаймын. 42. Менің кеуде тұсымда және ішімде жағымсыз сезімдер пайда болады. 43. Мен таныс адамдармен және бейтаныс адамдармен сөйлесе кетуге дайынмын. 44. Егер мен бірдеңеге қатты ашуланып немесе толғанып тұрсам, оны мен барлық тәнімен сезінемін. 45. Мен көп армандаймын, бірақ бұл жайлы ешкімге айтпаймын. 46. Кей кездері мен өте белсендімін, ал кей уақытта белсенділігім тым төмен. 47. Мен әркез шындықты айта бермеймін. 48. Бәстескенде мен нені болса да істеуге дайынмын. 49. Менің қатты уайымдайтыным соншалық, ол менің миымнан көпке дейін кетпей жүреді. 50. Мен өзімді жиі шаршаңқы және әлсіз сезінемін. 51. Мен басқалардың үстінен қалжыңдағанды ұнатамын. 52. Басқалардың сыны мен ескертулері менің жаныма батады. 53. Менің түсіме қорқынышты түстер жиі кіреді. 54. Мен өз сезімдеріме бостандық беруге және жақсы ортада көңіл көтеруге бармын. 55. Кей кездері еш себепсіз мен өзімді әлсіз сезінемін. 56. Менің жиі ұйқым қашады. 57. Кей кездері мен өсек айтамын. 58. Мен барлығына жеңіл қараймын. 59. Егер сәтсіздіктер менің өкшемнен басып жүрмесе мен жақсырақ өмір сүрер едім деп күн сайын ойлаймын. 60. Мен – өз өзіме сенімді адаммын. 61. Мені кінәлілік сезімі жиі мазалайды. 62. Мен тез жүремін. 63. Мен сәттілікке деген үмітім оңай үзілетін жағдайларға жиі тап боламын. 64. Менің басыма неше түрлі ойлар кіре беретіндіктен, менің ұйқым қашады. 65. Маған басқалар менің сыртымнан күлетін сияқты болып көрінеді. 66. Мен – уайымым жоқ адаммын. 67. Кей кездері менің ойыма кісіні ұялтатын ойлар келеді. 68. Менің жүрек қағысым жиілеп кететін жағдайлар жиі болады. 69. Кейде адамдардың арасында да мен өзімді жалғыз сезінемін. 70. Кей кездері мен көп сөйлеймін және маған өзімді тоқтату қиын. 71. Мен мені түсінетін, сергітетін, жұбататын достарды үнемі қажет етіп тұрамын. 72. Кей кездері мен өз күшіме сенбегендіктен бастаған ісімнен бас тартамын. 73. Олар басқа адамдарға солай әсер етпесе де, мені жарық шам, жарқын түстер қатты шу ашуландыратын кезеңдер болып тұрады. 74. Менің жаман әдеттерім бар. Шкалалар бойынша ұпайларды санайтын кілт “И” шкаласы. Жауаптар “қосу”: 4, 13, 20, 29, 31, 33, 47, 57, 67, 74. “Д” шкаласы. Жауаптар “қосу”: 2, 6, 12, 14, 19, 21, 27, 28, 32, 36, 41, 45, 49, 52, 55, 59, 63, 65, 69, 72. “Н” шкаласы. Жауаптар “қосу”: 3, 8, 10, 16, 18, 23, 25, 30, 34, 38, 42, 44, 46, 50, 53, 56, 61, 64, 68, 71, 73. “О” шкаласы. Жауаптар “қосу”: 5, 7, 9, 11, 15, 17, 22, 24, 26, 35, 37, 40, 43, 48, 51, 54, 58, 60, 62, 66, 70.

«Зиянды әдеттердің адам өміріне кері әсері»

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ «АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ» ММ «САРҚАН ПОЛИТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ» МКҚК ТРЕНИНГТІҢ ТАҚЫРЫБЫ «Зиянды әдеттердің адам өміріне кері әсері» Педагог-психолог: Кабдшова Г.М. Тренингтің тақырыбы «Зиянды әдеттердің адам өміріне кері әсері» Мақсаты:Өзіне және іс-әрекетіне жауапкершілікті қалыптастыру Міндеті: - Шешім қабылдау дағдысы мен «жоқ» деп айтуды қалыптастыру; - Топ қысымына қарсы тұра қабілетін игерту. 1. Сәлемдесу Нұсқау: Әр қатысушы өз есімім және болашақта кім болғысы келетінін айтып шығуы керек. Сіздердің осы таңдаған болашақтағы армандарыңның орындалуы үшін сіздер қандай өмір салтын ұстануларың керек? Оқушылар жауап береді. Оқушыларға сұрақ қойылады: қоғамға үлкен дерт әкелетін қандай зиянды заттар бар? Дұрыс айтасыздар , бүгінгі біздің тренингтің тақырыбы «Зиянды заттардан аулақ бол » деп аталады. 2. Топқа бөлу Бейнекөрініс. Нашақорлықтың зардаптары. Оқушылар бейнекөріністі талдайды 3. Тақырып бойынша жұмыс Нұсқау: «Өмірде кейбір жағдайға « жоқ» деп жауап беруімізге тура келеді. Егер сізге есірткіні немесе шылымды тартып көруді сұранса, өзіңізге сенімді түрде кері жауап беру қажет. «Ойланып көрейін», «кішкене тартып көрермін» деген сөз ұсынушыға мүмкіндік береді. Нақты анық қысқа байсалды «жоқ» деп жауап беріп үйренген жөн. Бүгін біз соның екі түрімен танысамыз. 1.Ену – сөздің қызығушылығыңыз бен саналы талдауыңызға қарсы келетін кез келген әрекетке кері жауап беру. Себебі, оған ата-ана, заң ереже, мұғалім тиым салған. 2. «Иә, бірақ...» - сізге ұсынылғанмен келісесіз, бірақ өзіңіздің бірнеше нұсқаңызды ұсынасыз. Ситуациялық жағдайлардан шыға білу. 1. Бір спортсмен өзі әйгілі болады.Жақсы жұртқа танымал.Бірақ табыс көзі онша болмайды.Енді ол отбасын асырау үшін «арақ»заводына жұмысқа тұрады.Алғашқы кезде жақсы табыс тауып жүреді.Кейіннен ол аз-аздап ішіп,араққа бойы үйреніп кетеді.Енді жұмысты тастайын десе,ақша керек,тастамайын десе,ішіп қоя береді.Ситуациядан қалай шығуға болады? 2.Темекі тартпайтын планетадан келген қонаққа темекі деген не және оны адамдар не үшін тартатыны жайлы түсіндіру қажет.(қонақтың ролін бір оқушы ғана орындайды,қалған оқушылар темекі туралы оған түсіндіреді 3. Сенің достарыңның бәрі темекі шегеді.Ал сенің темекі шеккің келмейді,сол үшін олар сені шеттете бастайды.Сен олардан бөлініп кете алмайсың.Не істер едің,жоқ әлде қойдырудың жолын іздестірер ме едің? 4. .Сұрақ қою. 1. “Денсаулығың өз қолыңда” дегенді қалай түсінесіңдер? 2. Салауатты өмір салты не үшін керек? 3. “Сатып алған ауруға дауа жоқ” дегенді мысалдармен түсіндіріңдер «Жоқ» деп айтуды үйрен жаттығуы Нұсқау жаттығуды жұппен жүргізеді. Білім алушының біреуі есірткі немесе темекі, ішімдік ұсынады екіншісі бас тартады. Жауап нақты болуы керек. Сосын білім алушылар орын алмастырады. Жұмысқа 5 минут уақыт беріледі. Жаттығуды жасап болғаннан кейін екі сұрақ қойылады: -Нақты, берік жауап дайындау қаншалықты оңай болды? -Сендіру мен бас тартқан адам рөлінде ойнағанда қандай сезімде болдыңыз? -Қай рөлді оңай ойнадыңыз? Бас тарту жауабының нұсқалары: -«Рахмет, керек емес. Оның маған зиян келтіретінін білемін» -«Рахмет, керек емес.Оны татып көргенмін, бірақ маған ұнамады» -«Рахмет керек емес . Мен ата-анаммен , ұстаздарыммен шиеленәске түскім келмейді.» -«Рахмет, керек емес. Мен жаттығуға асығып бара жатырмын.» 4. «Қуыршақ» жаттығуы Нұсқау: Мен сіздерге жіп арқылы басқарылатын театрлық марионетка қуыршағының рөлін ойнап көруді ұсынамын. Қатысушыларүштен бөлінеді. Әр үштікке тапсырма беріледі: екі қатысушы қуыршақты басқаратын адам рөлін, ал үшінші марионетка рөлін ойнау қажет. Әр үштікке 1,5 метрлік ара қашықтықта орналасқан екі орныдық беріледі. Қуыршақ жетекшілері марионетканы бір орындықтан екіншісіне ауыстырады. Қуыршақ қарсыласпауы керек. Қуыршақ рөлінде әрі қатысушы болып көрген маңызды. Талдау: - Қатысушы «қуыршақ-марионетка» рөлінде болғанда қандай сезімді болдыңыз? - Осы сезім өзіңізге ұнады ма? Өзіңізді ыңғайлы сезіндіңіз бе? - Ойын нұсқауында өз бетінше ірекет етуге тілегіңіз болды ма? 6. «Дені сау ұрпақ» жаттығуы Қажетті құралдар: 3 ватман қағаз, түрлі түсті бояу, қарындаштар 1 топ- «Темекі шегу – әлеуметтік дерт» 2 топ-«Ішімдіктің зардабы» 3 топ – «Есірткіге жол жоқ» тақырыбында сурет салу. Әр топ салған суреттері жайында әңгімелеп, қорғап шығады. Қорытынды: Елдің елдігін, азаматтың ажарын ашатындай жақсы қасиеттерді үлгі, мұра етіп қалдыра гөр,-дей отырып: Айналайын жастарым, Өн- бойыңды әрдайым, Дәл осындай кеселден, Сақтай жүрші ылайым!-дегім келеді. 7. Рефлексия: Әр оқушы «Бүгін мен ....» деп басталатын аяқталмаған сөйлемді өз ойымен аяқтайды.

Жасөспірімдік кезеңдегі мінез-құлық қалыптасуының психологиялық негізі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ «АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ» ММ «САРҚАН ПОЛИТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ» МКҚК Баяндама Тақырыбы: Жасөспірімдік кезеңдегі мінез-құлық қалыптасуының психологиялық негізі Педагог-психолог: Кабдешова Жасөспірімдік кезеңдегі мінез-құлық қалыптасуының психологиялық негізі Жасөспірімдік кезең-балалалық шақтан ересектікке өткір өтетін,үнемі қиын,дағдарыстық қақтығыстармен сипатталатын адам онтогенезінің күрделі кезеңі. «Жасөспірім»сөзінің мағнасы ішік дүниенің негізгі тенденциясының дамуын көрсетеді.Жасөспірімдік кезеңді «қоғамдық импритинг»кезеңі деп те атайды,себебі осы кезеңде барлық заттар мен құбылыстар адамдарға ерекше әсерлі болады және бұл жасөспірімнің есеюіне мүмкіндік береді.Л.Ф.Обухова өзінің психологиялық зерттеулерінде «Жасөспірім тұлғасының ерекшелігі психологиялық жаңа құрылымдардың түп тамыры,жеткіншек жаста қалыптасып қойған туындысы.Өзіндік жеке тұлғасына деген қызығушылықтың күшейуі,сыншылдықтың көрінуі ерте жеткіншек жаста сақталады,бірақ,олар мәнді өзгерістерге ұшырап,саналы түрде бейнеленеді.Ең негізгі мәнді өзгеріс тұлғаның өзіндік дамуында және айырықша ерекшелігі өзіндік рефлексиясының күштілігінде көрінеді»-деген.М.Ю.Красовицкий жасөспірімді барлық қатынас жағынан ересек адам дей келе,бірақ оларды толығымен жетілген адам деп айта алмаймыз,сондай-ақ нақты осы жасөспірім шақта тұлғаның әлеуметтік бейімделуі белсенді жүреді деген.Л.И.Рувинский мен С.И.Хохлованың еңбектерінде жасөспірім шақта қоғамдық жүйедегі көзқарасқа байланысты дүниетанымның бірінші элементі байқала бастайды,бірақ та әлемге деген көзқарасын толығымен пайымдай алмайтындығы қарастырылған.Ш.Бюллер жасөспірімдік кезеңді позитивті және негативті фазаларға бөліп қарастырады.Негативті фазаға пубертанттылық кезеңдегі жеткіншектердің дамуын,позитивті фазаға өмірге деген қызығушылықтың пайда болуын,адамға деген ыстық сезімді,табиғатты түйсінуді жатқызады.М.И.Шардаков жасөспірімдік кезеңде адамның тұрмыстық құндылықтары ретіндегі заттық дүниеге психологиялық тәуелділігі қалыптасып,жасөспірім өмірге ой жүгірте бастайды және соның арқасында ортаға кіреді,әр затпен дүниеге таңдау жасау арқылы тұтынушыға айналады,өз иелігіне қажетті заттарды жинай отырып,әр түрлі құндылықтарды жинайды,ақыл-ой,адамгершілік пен әлеуметтік жағынан есейеді деген пікірде.Э.Штерн жасөспірімдік кезеңді жеке тұлғаның қалыптасуының бір кезеңі деп қарастырса,Э.Шпрангер өзіндік сана сезімді құнды бағыт-бағдарлықты жасөспірімдердің дүниетанымын зерттеуге бастауы деп санаған.Жасөспірімдік кезеңде баланың өсуі мен дамуында жаңа өзгерістер пайда болады.Ұл балалар мен қыз балалардың дене бітімдерінде жыныстық-ағзалық жетілуімен тікелей байланысты айырмашылықтары айқын байқалады.Зат алмасу қарқындығы артып,қозғалыс әрекеттердің үйлесімділігі жетіледі және барлық физиологиялық үрдістер жедел жүреді.Жасөспірімдік кезең адамның жалпы тұлға болып дамуындағы маңызды кезеңі.Жасөспірімнің жеке басы дамуының аса маңызды факторы-өзінің ауқымды әлеуметтік белсенділігі.Ол белгілі бір үлгілер мен игіліктерді игеруге,үлкендермен және жолдастарымен,ақырында өзінің жеке басы мен өзінің болашағын және ниетін,мақсаты мен міндетін жүзеге асыру әрекеттерін жобалауға бағытталады.Жасөспірім шақта аяқ басқан баланың қалыптасуындағы түбегейлі өзгерістер сана сезімнің дамуындағы сапалық өзгеріспен анықталады,осының арқасында бала мен ортаның арасындағы қатынас бұзылады.Жасөспірімнің өзі туралы енді бала емеспін дейтін түсініктің пайда болуы орын алады.Ол өзін ересекпін деп сезіне бастайды,ерексек болуға және өзіне жұрттың осылай деп қарауына ұмтылады.Өтпелі кезеңнің психологиялық ерекшеліктері мінез-құлық модельдерін анықтайды.Кіші жасөспірімдік кезеңде балаларға тән мінез-құлықтың жағдайлық бұзылулары кездеседі.Ол психикалық инфатилизм құбылысы және мидың резидуалды-органикалық бұзылуы тән жасөспірімдерге де қатысты.Мінез-құлықтың арнайы жасөспірімдік формалары бөлінеді.Жасөспірімдердің әлеуметтік есеюін дамыту,болашақ өмірге даярлау қоғамдық тұрғыдан өте қажет.Бұл уақытты және жасөспірімдердің ересектерге арналған нормалар мен талаптар жүйесінде өмір сүруін талап ететін күрделі үрдіс.Тұлғаның дербестенуіне қажетті әр түрлі міндеттер мен құқықтарды ұлғайтумен байланысты жағдайларда ғана жасөспірімдер ересектерге іс әрекет етуге,ойлауға,алуан түрлі міндетті орындауға,адаммен қарым-қатынас жасауға үйрене алады. А.В.Мудрик жасөспірімдік кезеңінің ең басты жағдайы екіжақтылық пен қарама-қайшылық деген.Ең алғаш жасөспірімдердің мінезіндегі бірнеше негізгі қарама-қайшылықтарды амбиваллленттілік(екі жақты құбылмалы)пен пародоксальдылық(кенеттен,аяқ асты)негізінде сипаттаған.Жасөспірімдерде шектен тыс белсенділік аяқ шалысқа,шектен тыс көңілділік уайымға,өзіне сенімділік ұялшақтық пен қорқынышқа,жоғарғы деңгейдегі адамгершілік талпыныстарының күрт төмендеуі ашық қарым-қатынастыққа,өте нәзік сезімталдық апатияға,өткір құштарлық бірбеткейлікке,оқуға деген ынта белгісіздікке,бақылау мен әуестілік сияқты талқылаулар болады.Жасөспірім кезеңнің мазмұнын «өзіндік сана-сезім»кризисі деп сипаттайды.Текосыны басынан өткеріп,жасөспірім өзіндік дербес сезіміне ие болады.Психологияның ең негізгі міндеті «тұлғаның ішкі әлемін тану»мәдениетпен және тарихпен тығыз байланысты.Әлеуметтік дамыған тұлға тек қоғамда қабылданған нормаларды ұстануымен ғана емес,белгілі бір топтарға,ұжымдық және қоғамдық құндылықтарға бағытталғанымен де ерекшеленеді.Құндылықтар обьект жайлы біліммен және оған деген қатынастан тұрады.Психологиялық тұрғыда өзіндік анықталған тұлға дегеніміз-өзінің нені қажет ететіндігін (мақсаты,өмірлік жоспары,идеясы),жеке басының дербес қасиеттерін,қолынан не келетінін саналы бағалай алатын субьект.Аталған элементтер тұлғаның мінез бітістерін,іс-әрекетінің дәрежесін,бағыттылығын,интенсивтілігін анықтайды.Өз мүмкіндіктерін ашуда қоғам,топ талаптарын саналы бағалау арқылы ұжым шеңберінде белсенді іс-әрекет етеді.Әлеуметтік маңызды іс-әрекет жасауға даярлығы,шынайы іс-әрекеті,қарым-қатынаста субьектіні қабылдау және қарым-қатынасты жаңғырту сынды дағдылары да қалыптасады.Жасөспірімдік кезеңнің негізгі ерекшелігі-дамудың барлық жақтарындағы өзгерістер.Осы кезеңде адамның өз беттілігі өмірге деген дайындығымен анықталады.Жасөспірімнің дүниетанымы,кәсіби іс-әрекетті таңдауы және тұлғаның азаматтық маңыздылығын нақтылау аяқталады.Факторлар әсерінен тұлғаның қоршаған адамдармен қатынас жүйесі және өзіне деген қатынасы өзгереді.Әлеуметтік позицияның әсерінен оның қоғамдық пайдалы іс-әрекетке,оқуға деген қатынасы өзгереді.Белгілі бір болашақ мамандыққа деген байланысы қалыптасады.Осы кезең жасөспірімнің үлкендермен мінез-құлықтың барлық аймақтарында тәуелсіздігін көрсетеді.Өз құрдастарының арасында болуға ұмтылысы,белсенді түрде үлкендер арасынан өзі ұқсағысы келетін адамды іздеуі жасөспірімдердегі «идентификацияның»туындауын сипаттайды.Өзіндік сана-сезімі мен өзін-өзі бағалауы белсенді түрде қалыптасып,өз тұлғалық қасиеттеріне және қоршаған адамдардың бағалауына қызығушылық пайда болады.Жасөспірімдік кезеңдегіәлеуметтік-психологиялық және биологиялық жағдайы,ересектік кезеңге өтуіне байланысты,психикалық ерекшеліктердің өзгеруі мен басқа қасиеттердің пайда болуы бір қатар психикалық қиындықтарды тудырады. Белгілі кеңес психологтары мен педагогтарының: Л.С.Выготский,Д.Б.Эльконин.Л.И.Божович.Л.В.Мудрик,В.А.Сухомлинский,И.А.Невскийдің еңбектерінде жеткіншек кезеңнің қауіп-қатерлі топқа енетіндігі баяндалған. Балаларға тән мінез-құлық формаларына гиперкомпенсацияекомпенсация,имитация,протест,қайтару реакциялары жатады. Жасөспірімдік мінез-құлық формалары:қызығу,топтасу,эмансипация реакциялары,сонымен қатар суицидті мінез-құлық,транзиторлары сексуалды девиация,қаңғыбастық. Қорыта айтқанда,қазіргі кезеңдегі жасөспірімдердің әлеуметтік жағдайға бейімделуіне,мінез-құлықтарының қалыптасуына,тұлға ретінде дамуына әсерін тигізетін тиімді жолдарын көрсету мен анықтауда басты проблемалардың бірі болып табылады. Мінез-құлқында ауытқушылығы бар жасөспірімдердің мінез-құлқы мен тұлғасын зерттеу,әлеуметтік маңызы бар,қасиеттерінің қалыптасуы мен даму деңгейі жәнемінез-құлқының тұрақтылығы үшін керекті коррекциялық жұмыстарды және шараларды ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Жасөспірімдердің психикалық дамуын анықтауда қолданылатын әрбір зерттеу әдісінде міндетті түрде анық шешілетін тапсырманы,обьектінің таңдалуын,мәселені қалыптастыру,қолданылатын ұғымды анықтап алу,сонымен қатар барлық қолданылатын әдістер жүйесін белгілеп алу қажет.

Балаларды психологиялық қолдау қоғам міндеті.

«Жас жеткіншектеріңізді көрсетіңіз, мен сіздердің болашақтарыңызды айтып берейін» Әл-Фараби «Жас бала – жаңа өркен жайған жасыл ағаш тәрізді» дейді халқымыз. Жерге отырғызған жас көшет те қашан тамыры тереңдеп, жппырағы жайқалып, саялы ағаш болып үлкейгенше мәпелеп күтіп, үзбей тәрбиелеуді керек етеді. Тәрбие кездейсоқ оқиға емес, ол қоғамның пайда болуына тән қасиет. Қазіргі кезде біздің қоғамда өркениеттілікке бағытталған «Білім беру» заңы бар. Онда азаматтық қоғам орнатуда өскелең ұрпақтың оқу және тәрбие мәселелерінің сұрыпталған, қатаң ғылыми негіздерінің тың жүйесі қалыптасқан. Тәрбие – қоғамдық құбылыс. Әрине, адам жеке тұлға болғанымен, қоғамнан тыс өмір сүрмейді. Ал, қоғам дегеніміз – егемен елдің жастарының ойы еркін, рухани парасаттылығы толысып жетілген, адамгершілік, ізгілік қасиеттері мол азамат етіп тәрбиелеу. Қазақстан Республикасы Ата Заңының 27 – бап, 2 – тармағында «Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу ата – ананың табиғи құқығы, әрі парызы» делінген. Бала бойына сүйіспеншілікті, жылықты ұялату, адал да парасатты ұл мен қыз болуға тірбиелеу, келешектен үміт күтуді, армандай білуді, алдына мақсат қоюды үйрету, алғырлық қасиеттерін дамыта отырып қалыптастыру. Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің «Еліміздің болашақта гүлденуі бүгіннен басталады» деген баяндамасында «Отбасының беріктілігі жұбайлардың бір – бірінің ең бастысы, балаларының алдындағы жауапкершілігіне де көп нәрсе байланысты. Ата – аналар балаларына, ал балалары қартайған ата – аналарына қамқор болуға тиіс» деген болатын. Отбасы – адам баласының өсіп – өнер алтын ұясы. Адам өміріндегі ең қуанышты сәттер осы отбасында өтеді. Отбасы тәрбиесінде қоғам ата – аналарға үлкен жауапкершілік жүктейді. Бала жақсы адам болып өсуі үшін ол отбасы мүшелері арасындағы жарасымды, әділетті қарым – қатынастардың өзіне қандай қамқоршы, сүйеніш екенін сезінуі керек. Осы орайда Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «ХХІ ғасырда отбасы тату, өнерлі болуы тиіс» деген даналық сөзі бар. Қазіргі уақытта балалардың жан – жақты тәрбие мен білім алуына қамқорлық жасалып отырған кезде отбасы мен мектептің ықпалы өте зор. Бала тәрбиелеу – елеулі, қуанышты, сонымен бірге қиын, жауапты іс. Тәрбие баланың дене және ақыл – ой қабілетін дамытады, оны алдағы еңбекке даярлайды, қоғамдық дамудың болашақ белсенді қайраткерлеріне керекті адамгершілік сапаларын қалыптастырады.Әрбір бала өзінше бір әлем, әрқайсысы әртүрлі мінез қасиеттерінің, қабілеттерінің дүниесінің, адами құндылықтарының алуан түрлілігімен дараланады. Әрбір бала – біртұтас адамзат қоғамын құратын, ерекше қасиетке ие, қайталанбас жеке тұлға. Бала – табиғатынан өте құмарпаз, әуесқой және тынымсыз айнала зерттеушісі. Әр бала басынан сипағанды, ойын ойнағанды ұнатады. Бала тәрбиесінде қолданылатын басты әдістер, бұл – үлгі – өнеге, бірлікті еңбек, әңгіме – сұқбат, баланы қолдау мен қуаттау және қорғау. Балаларды психологиялық қолдау негізгі функциясы – баланың мінез – құлқының жағымды жақтарына сүйене отырып жұмыс жүргізу. Өйткені жеткіншектердің таным үрдісін: қабылдауы мен қиялын, ойлауы мен есіне сақтау, ерік – жігері т.б білмей тұрып сапалы білім, саналы тәрбие беру мүмкін емес. Сабақты психологиялық тұрғыда дұрыс ұйымдастыру дегеніміз – оқушының ішкі жан дүниесіне терең үңілу, ойына ой қосу, қиялына қанат бітіру, білім алуға деген құлшынысын, қызығушылығын ояту. Ұлы Абай атамыз «Адамзаттың бәрін сүй – бауырым деп» дегендей, жалпы адамзаттың құндылықтарын ұрпақ бойына дарытып өмірге, ата – анаға, достарына деген ізгілік қасиеттерге тәрбиелдеу – баршамыздың міндетіміз. Ең бастысы ел сенімін ақтап, ата даңқын шығарар, тәуелсіз еліміздің болашағын алға апарар, білімді, парасатты ұрпақ тәрбиелеу-қоғам міндеті. Педагог –психолог: Г.Қабдешова Бала мінез – құлқының бұзылу себептері Қазіргі кезеңдегі білім беру жүйесіндегі өзекті мәселердің бірі – мінез – құлқы әлеуметтік «нормадан» ауытқыған балалар мен жасөспірімдер мәселесі болып отыр. Соңғы уақыттардағы статистикалық мәліметтерге сүйенер болсақ, оқушылар арасындағы нашақорлық, алкогольдік ішімдіктерді пайдалану, таксикомания, адам өлтіру және т.б сияқты жағымсыз іс – әрекеттері жылдан жылға күрт өсуде. Қазіргі уақытта балалар мінез – құлқының бұзылу себеп – салдарын әлеуметтік – психологиялық және педагогикалық тұрғыда М.ААлемаскин, Л.М.Зюбин, И.С.Кон, Г.П.Медведев және т.б клиникалық сипатта Г.А.Власова, В.Я.Гиндикин, В.В.Ковалев, криминалогиялық аспектілерін М.М.Бабаев, К.Е.Легошев, В.Н.Кудрявцев сияқы ғалымдар зерттеумен айналысқан. Мінез – құлқында ауытқушылық байқалатын балаларды және де қоғамда қалыптасқан нормалар мен ережелерді сақтамауды ғылымда девиация (латынның «deviation» тыңдамау, ауытқу деген мағына береді) деп атайды. Девиантты мінез – құлық дегеніміз – әлеуметтік нормалар мен ережелерге сәйкес келмейтін мінез – құлық. Кей жағдайларда «асоциалдық» немесе «антидисциплиналық» деп те аталып жатады. Девиантты мінез – құлық немесе мінез – құлық ауытқушылығының көрсеткіштеріне: агрессия, демонстрация, оқудан және еңбектен теріс бұрылу, үйден кету, алкоголизм, шылымқұмарлық, норкомания, қоғамға жат қылықтар, жыныстық жат мінез – құлық, суицид және т.б жатады. Мінез – құлық ауытқушылығы мына факторларға байланысты туындайды деген тұжырым жасалды. Олар: Биологиялық факторлар – баланың әлеуметтік бейімделуіне кедергі келтіретін физиологиялық және анатомиялық жағымсыз ерекшеліктер. Психологиялық факторлар – баладағы психопатологиялар мен мінездегі кейбір қасиеттердің басым болуы (жүйкелік – психъикалық ауытқулар). Әлеуметтік – педагогикалық факторлар – мектептегі, отбасындағы, қоғамдағы тәрбие үрдісінің кемшіліктері мен әлеуметтік назардан тыс қалу нәтижесі. Әлеуметтік – экономикалық факторлар – баланың өз отбасының материалдық – тұрмыстық жағдайына қанағаттанбауы (кедейлік, жұмыссыздық, инфляция, әлеуметтік кернеу). Моральды – этикалық факторлар – адамгершілік – рухани құндылықтардың төмендеуі. Аталған факторларға байланысты туындаған «антидисциплиналық міне – құлықты» түзетудің жолы: Баланың әлеуметтік ортасына тікелей әсер ету арқылы. Факторлары: табиғи, әлеуметтік. Оқу тәрбие үрдісінің түзетушілік бағыты. Мәдени – көпшілік және сауықтыру шараларын арнайы ұйымдастыру арқылы. Кәмететке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар, қадағалаусыз, панасыз қалудың және қоғамға жат іс – әрекеттердің алдын алуға, оларға ықпал ететін себептер мен жағдайларды анықтауға және жоюға бағытталған, кәмелетке толмағандармен сондай – ақ оларды тәрбиелеу, оқыту және бағып күту жөніндегі міндеттерін орындамайтын не олардың мінез – құлқына теріс әсер ететін ата – аналармен немесе басқа да заң өкілдермен профилактикалық жұмыстарды күшейту қажет. Педагог психолог: Г.Қабдешова

АНЫҚТАМА

Колледж: Сарқан политехникалық колледжі Тренингке қатысқан білімгерлер саны: 125 Қолданылған әдістеме: 1-курс студенттеріне арналған тренинг Өткізілген мерзімі: 13.09.2019ж. Анықтаушы: Педагог-психолог: Г.Қабдешова Тренингтің мақсаты: Топтың мүшелерімен таныстық және ақпарат алмастырдық. Коммуникативті кедергінің түсуі, топтың берекелілігінің кұрылымы, психологиялық Бәсеңдіктің жасалу эмоциясы. Тренингтің жаттығуы: 1)«ІТ кеңсе» ойыны. Мақсаты: корпоративтік ынтымақтың және әлемнің кәсіби суретінің құрылымы. 2)«Бөлімнің жарнамасы». Мақсаты: коммуникативты дағдының даму жанасушылықтары. 3)«Айырбас эмоцияларымен». Мақсаты: құрылым және салмақты эмоциялды реңнің сүйеу тобы. 4)Релаксация жаттығу «Келеңсіздікпен қоштасу». Мақсаты: эмоциялды және физикалық комфорттан табысты, азаттық теріс эмоциядан және тартудан. Тренингтің жүрісі Айтылмыш тренингке қатысушы 2-курстар да араласты. Әу бастан тренингтің салмақты эмоциялды рең қаралды. Тренингке қатысушылары үлкен көңілмен және белсенділікпен бапкердің барлық тапсырмаларын қабылдады. Нұсқаулар еш бұзушылықсыз орындалды. 2 топтың қирауы тілексіз каралды, бұл ұжымның алғашқы кезеңінде эмоциялды тізгіндеуінің және жақсы коммуникативты байланыстың құрылымында айтады. Бірінші ойынды өткізу үшін, топ бір ІТ компанияның кеңсесі екі бөлімге бөлінді. Топтың бөлінуі бойынша қатысқан құраманың өткізуі болды. Айтылмыш жаттығудың мақсаттарына үстемелі қосымша тапсырма- ұжымның айыруына деген бейімделу және мейірбан, туысқандық қарым-қатынастың сақталуы топтардың арасында болды. Айтылмыш ойында топ үлкен белсенділікті айқындады, ойыншының эмоционалды комфорты қаралды. Екінші жаттығудың өткізілу кезеңі, қатысушыларға бұл қажет корпоративтік биде өзінің көрсету жарнамасында және өзінің құрметтеушілігін басқа бөлімге білдірді. Би өзінің ойынан шығу керек. №1 қатысқан команданың билері жеңіл болды. №1 команданы №2 командамен салыстырғанда көзге көрнекті болды. Бас екінші команданың қиындықтары туды, т. к. айтылмыш команда біреудің шаруашылығын және азарды айқындады. Бөлімнің жарнамасы 3-ақ қана амалдан тұрады. Шырмалушылыққа қарамастан, салмақты эмоциалды рең және ынталылық, қатысушылар арасында бүтіндікте каралды. Уақыт барысында үшінші жаттығу, салмақты эмоциалды қатардағы сұрақтарды көршіге жіберуді сұрады. Ол үшін көрші отырған адамның қолынан устау керек. Жаттығуды өткізер алдында біраз қатысушыларға киындық туды, т. к. оларға сүйкімсіз адамның ара-қатынастары жиіркенішті болды. Кейін шағын настрояға сол топтың тарапынан қатысушылары коммуникативті кедергіні еңсерте (жеңе) алды. Аталмыш жаттығуда қатысушылар өздерін белсенді көрсете білді, көтеріңкі эмоциалды көңіл-куйді қаралды. Бітіруші жаттығуының орындалуы топ үшін қатал да, қиын болды, т. к. бұл бапкердің айтқанына бағыну қиындық әкелді. Релаксация кезең-кезеңмен орындалды. Бұлай ғой, аталмыш жаттығудың өзгешелілігіне эмоциямен және бейнелермен жұмыс жасау кірді, оған оны орындау үшін алғашқыда қиындақ тударды. Аталмыш жаттығуды топ жаксы орындай білді. Бас біреудің эмоциямен шоғырлануы, бирақ дайындықтан кейін қатысушылар жаттығуды жаксы орындай білді. Соңында жаттығуды босатып алуға қажетті эмоциалдар арқылы қатты айғайды, дыбыс арқылы айналаға беру арқылы жұқтырады. Аталмыш жаттығу үлкен мүддемен және өте қызықты өтті. Тренингтің барлық қатысушылары белсенділік көрсетіп және соған қарамастан салмақты эмоционалды айқындады. Арада бүтіндікте барлық кәсіптің қиындықтары тумады, барлық нұсқау және талаптар тәртіпте орындалды. Топтың тәртібінің алқындыру келесі тұжырымдарда болады: Ұжымның дамуының салмақты серпімділігі қаралды. Қатысқан топтардың жанасқыш және әлеуметтік белсенділігі. Ұсыныс 1)Дамытқан корпоративтік ынтымақты және соған қарамастан үйірімділік жас топтардың арасында ұйымдастырылды. 2)Дамытқан әлеуметтік белсенділікті қыз мінезді (ұялшақтар) қатысты. 3)Қатысушылар жоғары кәсіпті жоғары бағалады. 4)Кеңейтілген қатысушылар әлемнің кәсіби суреттері. 1-курс студенттерінің жаңа өмір жағдайларына бейімделулері бойынша дәстүрлі бағдарлама жүргізілді. Оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі Омирбекова А.Ө., топ жетекшілер, жатақхана меңгерушісі Арынбекова Д.С., колледж психологы. Студенттер үйінде тұратын студенттерге арнап тренинг өткізді. Тренинг бағдарламасы бойынша танысу мен топ тұтастығына байланысты ойындар мен жаттығулар жүргізілді. Мұндай ойындар барлық қатысушылардың көңіл-күйлерін көтерді. Тренингтің мақсатына – топ құра білу, бірінші курс студенттерінің бір-бірімен, жоғары курс студенттерімен танысулары жатты. Іс-шара жоғары әдіснамалық деңгейде өтті. Студенттер өздерінің мансаптық траекторияларын жоспарлады, өмір дағдарыстарынан құтылу жолдарын тыңдады және ойындар ойнады. Қойылған мақсаттар жүзеге асырылғанын атап өту қажет. Колледж психологы семинар-тренингті өткізу кезінде оқытудың белсенді әдістерін қолдана білді. Өздерінің коммуникативтік қабілеттері мен тиімді қатынас дағдыларын қолдана білді. Бірінші курс студенттері іс-шараның өткізілуіне алғыстарын білдірді және психологиялық мәдениетті арттыратын осындай тренингтердің пайдасын атап өтті.

«Құқық бұзушылық, суицидтің алдын алу, отбасылық зорлық зомбылық»

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ «АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ» ММ «САРҚАН ПОЛИТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ» МКҚК Вебинар (Семинар) Тақырыбы: «Құқық бұзушылық, суицидтің алдын алу, отбасылық зорлық зомбылық» Оқу – тәрбие ісінің меңгерушісі: Омирбекова А.О. Педагог-психолог: Кабдешова Г.М. ХАТТАМА Вебинар (семинар) Тақырыбы: «Құқық бұзушылық, суицидтің алдын алу, отбасылық зорлық зомбылық» Мақсаты: Өткізілген уақыты: 29.05.2020ж Өткізілген орны: Сарқан политехникалық колледжі Қатысқандар: 1-3 курс білімгерлерінің ата – аналары. 2020 жылдың мамыр айында Сарқан политехникалық колледж ата – аналары арасында «Құқық бұзушылық, суицидтің алдын алу, отбасылық зорлық зомбылық» тақырыбында вебинар (семинар) өткізілді. Семинарда қаралған басты мәселе баланың құқықтарын қорғауды күшейту, тұрмыстық зорлық – зомбылыққа қарсы іс – қимыл және жасөспірімдер арасында суицидтің көбеюі мәселелерін шешу жөніндегі 2020-2023 жылдарға арналған жол картасы бекітілді. Короновирус індетінің таралу барысында пандемия кезінде қашықтықтан оқыту процесі басталғаннан бері тұрмыстық зорлық – зомбылық көбейіп, балалардың өзіне – өзі құл жұмсау фактілері күрт өсіп кетті. Үйдегі тұрмыстық зорлық зомбылықтың куәгерлері балалар оларға психологиялық жағынан өте қатты әсер етуде. Зорлық-зомбылықтың зардабын тартып отырған¬дар – әйел¬дер мен балалар. БҰҰ мәліметіне қарасақ, 2019 жылы әлем¬де 50 мың әйел мен бала жұбайының немесе жақындары¬ның қолынан қаза тапқан. Қиянат¬ты өзгеден бұрын жасаушы – жәбір¬ленушінің туған-туыстары екені аңғарылған. 2017 жылы тек әйелдердің өзін ғана есепке алсақ, 87 мың әйел зорлық-зомбы¬лықтан көз жұмыпты. Адамзат үшін қасіретке балан¬ған бұл қылмыс түрі Қазақстанда да тыйылмай тұр. Ішкі істер минстрлігі мен Бас прокуратураның дере¬гінше, зорлық-зомбылық статистикасы 2015 жылдан 2018 жылға дейін 90 пайызға, тұрмыстық зорлық 104 пайызға өскен. Ең өкініштісі, Қазақстанда бір жылда 400-ден астам әйел күйеуінің қолынан қаза табады. Қазақстанда балалар, бүкіл әлемдегідей, үйінде, мектепте және басқа да қоғамдық мекемелерде күнделікті қатыгездікпен және зорлық-зомбылықпен ұшырасып отырады, алайда осы кезге дейін қоғам бұл мәселеге зейін қойып көрген жоқ. Балалар, ересектер сияқты, негіз қалаушы: сыйлау, қол тигізбеу және адамзаттық абыройын сақтау құқықтарына ие, сондай-ақ Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясы мен Азаматтық және саяси, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы Халықаралық құжаттарда көзделген заң тарапынан да тең қорғау көрсетілуіне құқылы. Бала үшін ата-анасының үйі әрқашан ең қауіпсіз жер бола бермейтінін айғақтайтын фактілер жиі кездеседі. Балаларға қатысты зорлық-зомбылық көрсету проблемасы бойынша мәліметтер мен жетік статистикалық деректердің жетіспеу проблемасы бар елдердің қатарына Қазақстан да жатады. Мәселенің тереңдігі мен көлемі әлі де белгісіз, ал біздің қолымыздағы біркелкі емес және үзінді зерделеу нәтижелері іс жүзіндегі жағдай туралы болжамдар жасауға ғана мүмкіндік береді. Балаларға, әсіресе кішкентай балаларға зорлық-зомбылықтың үй, отбасы ішінде көрсетілуі көзге түсе қоймағандықтан, көп жағдайда мойындалмайды. балаларға қауіп-қатер сыртта жүргенде бөгде адамдар тарапынан төнеді деген жалған пікір қалыптастыру үрдісі байқалуда. Жағдайдың шатақ болуы мәселенің күрделілігіне байланысты, сондай-ақ балалар жайлы пікірдің индивидум және отбасының басқа мүшелері сияқты қорғалу құқығы бар құқық субъектісі болудан гөрі, ата-анасының меншігі ретінде қалыптасудың салдары. Балаларға қатыгездік көрсету және адамзаттық абыройына нұқсан келтіру, оларды ата-аналарының және өзге қамқоршыларының жазалауын қоғамдық пікірдің қолдауы. Зорлықтың түрлері: - Эмоциялық зорлық – балағаттау, қорлау, сөгу, балалардың жеке өміріне қол сұғу; - Физикалық зорлық – отбасы мүшелерін мас күйінде немесе сау күйінде ұруды қолданатын эмоциялық зорлық; - Қауіп-қатер – отбасын тастап кетемін деп қорқыту, әйелін немесе балаларын ұру, өз-өзіне қол жұмсауға итермелеу; - Балаларды анасына қарсы қолдану - әйелін өз балаларын ешқашан көрсетпейтіндігімен қорқыту, қорқытатын жолдауларды беру үшін балаларды қолдану. Тұрмыстық зомбылық қылмыстық іс болып табылады Бұл қасақана адам денесіне жүйелі зомбылық әрекет немесе ұрып-соғу жолымен денесіне зақым келтіру немесе психологиялық зақым келтіру негізінде қасақана әрекет ету. - Зомбылықшының әрекеті әкімшілік құқық бұзушылық ретінде квилификацияланады: денеге әсер ету, кемсіту, сөзбен тиісу, үй тыныштығын бұзу, азаматтарды сыйламау, жеке өміріне қол сұғу. - Зорлықшы әрекетінен әкімшілік құқық бұзушылық белгілері де, болмаса қылмыстық істер де байқалмайды. Бірақ ол өзінің мінез құлқы мен жәбірленушінің өміріне қолайсыз жағдайлар жасайды. Зорлық-зомбылықтың баланың мінез-құлқына әсер ету ерекшеліктері бар. Ата-анасы және басқа да заңды өкілдері ата-аналық құқықтарын жүзеге асырған кезде баланың дене және психикалық денсаулығына, оның имандылық дамуына зиян келтіруге құқылы емес. Баланы тәрбиелеу тәсілдерінде баланың адамдық қадір-қасиетіне менсінбей қатар, дөрекі қарау, оны қорлау немесе қанау болмауға тиіс. Балалар құқығын қорғау – егемен еліміздің асты құндылықтарының бірі. Сол үшін өскелең ұрпақтың дұрыс тәрбие алып, қоғамдағы құқықтарының сақталу жолында аянбай еңбек етуі керек. 1) жәбірленуші – өзіне қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылықпен моральдық зардап, дене зардабы және (немесе) мүліктік зиян келтірілді деп ұйғаруға негіз бар жеке адам; 2) отбасы-тұрмыстық қатынастар – неке-отбасылық қатынастағы адамдар, жеке тұрғын үй, пәтер немесе өзге де тұрғын үй-жай шегінде бірге тұратын адамдар арасындағы, сондай-ақ бұрынғы ерлі-зайыптылар арасындағы қатынастар шеңбері; 3) тұрмыстық зорлық-зомбылық – отбасы-тұрмыстық қатынастар аясында бір адамның басқаға (басқаларға) қатысты дене зардабы және (немесе) психикалық зардап келтіру қаупі бар құқыққа қарсы қасақана әрекеті (іс-әрекеті немесе әрекетсіздігі); 4) тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы – тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасының субъектілері жүзеге асыратын, отбасы-тұрмыстық қатынастар аясында адамның және азаматтың конституциялық құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауға, тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алуға және жолын кесуге, сондай-ақ оларды жасауға ықпал ететін себептер мен жағдайларды анықтауға және жоюға бағытталған құқықтық, экономикалық, әлеуметтік және ұйымдастырушылық шаралар кешені; 5) тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасының субъектілері – тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасын жүзеге асыратын мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, ұйымдар және Қазақстан Республикасының азаматтары. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың түрлері: 1. Тұрмыстық зорлық-зомбылық - күш көрсету, психологиялық, сексуалдық және (немесе) экономикалық зорлық-зомбылық түрінде болуы мүмкін. 2. Күш көрсету зорлық-зомбылығы – дене күшін қолданып, денені ауыртып, денсаулыққа қасақана зиян келтіру. 3. Психологиялық зорлық-зомбылық – адамның психикасына қасақана әсер ету, оны қорқыту, қорлау, бопсалау немесе құ¬қық бұзушылықтарды немесе өмірге немесе денсаулыққа қауіп төндіретін, сондай-ақ психикалық, дене және жеке басы дамуының бұзылуына әкелетін әрекеттерді жасауға мәжбүрлеу (еріксіз көндіру) арқылы ар-намысы мен абыройын кемсіту. 4. Сексуалдық зорлық-зомбылық – адамның жыныстық тиіспеушілігіне немесе жыныстық еркіндігіне қауіп төндіретін құқыққа қарсы қасақана іс-әрекет, сондай-ақ кәмелетке толмағандарға қатысты сексуалдық сипаттағы іс-әрекеттер. 5. Экономикалық зорлық-зомбылық – адамды заңмен көзделген құқығы бар тұрғын үйінен, тамағынан, киімінен, мүлкінен, қаражатынан қасақана айыру, бұл дене саулығының және (немесе) психикалық денсаулығының бұзылуына әкеп соғуы мүмкін. Көшеде түнгі беймезгіл уақытта қалмауға тырысу, көшеде танымайтын адамдармен әңгімелеспеу және онымен қараңғы жерлерге, адамдар жоқ орындарға және т.б. жерлерге бармау. Егер Сізге тұрмыстық зорлық – зомбылық қауіп төндірсе, үйден кетіп қалуға тырысу, ертерек қашып кетуге сөмкеңді дайындау, тиісті құжаттарынмен бірге, көрші – көлемдерінмен сөйлесу, айқай – шу шығарылғанда келу және полицияға хабарлау. Қылмыстың бір түрі– балаға зорлық көрсету. Озбырлық, зорлық-зомбылық көрсету, жаман қарау, ауыр физикалық және психологиялық зақым көрсету деректері күн сайын газет беттерінде жиі кездесіп тұрады. Қауіп-қатер азайту, балаларды зейінділікке, сақтыққа, қауіпті жағдайлардың алдын алуға үйрету керек, ондай жағдайларды олар дала немесе үйде де кездестіруі мүмкін. Барлық қылмыстардың ішінде ең ауыры зорлау болып табылады. Көп жағдайда милицияға ол туралы хабарлай алмайды, себебі білместік немесе қорқыныш сезім, үрей билейді. Сондықтанда балаға мынаны түсіндірген жөн: - Үйде жалғыз болғанда, бөтен адамдарды үйге кіргізбеу керек; - Бөтен біреудің машинасына отырмау, қыдырып жүргенде бөтен адамдардан тәтті, сыйлықтар алмау керектігін үйрету қажет; - Көшенің қараңғы жерлерінен, көпшілік жүрмейтін саябақтар мен стадиондардан аулақ жүруге үйрету. Ал ата-аналарға осыған жауап: - Балаға сеніңіз, сонда ол сізге барлық шындығын айтуды үйренеді; - Дұрыс тәрбие балаға болашаққа деген сеніммен қарауға және қауіп-қатерді тез білуге үйретеді; - Тәрбиеші мен репетиторды жалдағанда өте мұқият болған жөн, себебі сіз балаңызды басқа адамның тәрбиесіне бергелі отырсыз; - Егер сіз балаға қатыгездікпен қарау жағдайларын естігін болсаңыз немесе көрген болсаңыз бірдентиісті органдарғахабарлаңыз.

Видеороликов пока нет

Поделиться этим